Molen De Hamse Molen / De Ster, Wanroij

Wanroij, Noord-Brabant
b

korte karakteristiek

naam
De Hamse Molen / De Ster
modeltype
Standerdmolen, grondzeiler
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1978
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

adres
Molenstraat 23
5446 PL Wanroij
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Hamse Molen / De Ster via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
12219
oude dbnr.
B609
Meest recente aanpassing
| Foto as
media-bestand
Molen 12219 De Hamse Molen / De Ster (Wanroij)
Marcel van Nies (28-1-2017)

locatie

plaats
Wanroij
plaatsaanduiding
gemeente
Sint Anthonis , Noord-Brabant
kadastrale aanduiding
Gemeente Wanroij, sectie K, nr. 862
geo positie
X: 186175, Y: 407353
N: 51.65414, O: 5.83770
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Zeer groot, bijzonder fraai gelegen.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Molenstraat 23
5446 PL Wanroij
molenaar
Jan Selten / Jos Verberk / Martijn van de Hulsbeek
telefoon
0485-452587 / 0485-578243 of 06-51211460
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Zaterdag 13.00 - 16.00 uur en op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Standerdmolen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Paraplu hout met dakleer, staartwerk hout; ommuring onderbouw cylindrisch; kast overwegend lichtgeel geverfd, donkerrood afgebiesd.
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Eén koppel 17der kunst- (I) en één koppel 15der blauwe stenen (II); kammenluiwerk

versieringen

Op de beide zijkanten van de kast is een grote achtpuntige ster geschilderd.

In de steenbalk komen de inkervingen: JS 26-4-1981 en JV 28-4-1999 voor.

plaats bediening
grondzeiler
plaats kruiwerk
middenkruier
kruiwerk
Zetelkruiwerk; kruilier
vlucht
26,30 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met haak; binnenvangstok
overbrenging

Bovenwiel (tandkrans trapzijde) 73 kammen, steek 13.2 cm
Steenschijfloop 17der stenen 14 staven.
Overbrengingsverhouding 1 : 5,21

Bovenwiel (tandkrans borstzijde) 73 kammen, steek 12,1 cm.
Steenschijfloop 15der stenen 12 staven.
Overbrengingsverhouding 1 : 6,08

hoogte
wiekvorm
Systeem Van Bussel met neusremkleppen op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
media-bestand
Roede 373, Vaags
Vaags
✉︎ 373 binnen 2016 2016 binnen aanw. 26,50
Vaags ✉︎ 372 buiten 2016 2016 buiten aanw. 26,50
Derckx ✉︎ 261 buiten 1978 1978 buiten 2016 26,50
Derckx ✉︎ 262 binnen 1978 1978 binnen 2016 26,50
Fransen ✉︎ g.n. buiten 1923 1923? buiten 1974 26,50
Fransen ✉︎ g.n. binnen 1910 1910? binnen 1974 26,25
wiekverbeteringen

Van 1950 tot 1974 had deze molen op beide roeden het systeem Van Bussel.
Bij de herbouw op de nieuwe locatie is gekozen voor Oud-Hollands.
Nadat de roeden in 2016 waren vervangen is weer gekozen voor Van Bussel, nu met neusremkleppen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As g.n., Stork Werkspoor bv. Hengelo
Stork Werkspoor bv. Hengelo
✉︎ g.n. 1978 1978 aanw.
onbekend ✉︎ ? ? 1974
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

omwentelingen
geschiedenis

De geschiedenis van "de Hamse Molen" gaat terug tot het jaar 1810, toen in Wanroij werd besloten om een eigen standerdmolen te plaatsen. Tot die tijd bevond zich in Wanroy geen molen. Drie personen vormden een compagnonschap om de molen te gaan exploiteren.
Tijdens de bouw kocht één ervan, J. Reijnen, beide andere deelgenoten uit en werd hierdoor de eerste molenaar van Wanroij en stamvader van het muldersgeslacht Reijnen.
Op 10 mei 1811 draaide "de Hamse Molen" voor het eerst. De naam van de molen was afgeleid van de vlakte waarop de molen werd gebouwd, "het Hamse veld".

Vijf generaties Reijnen hebben de Hamse molen geëxploiteerd. Vooral in de oorlogsjaren 1944-1945 was de molen een zegen voor de Wanroijse bevolking: er werd vooral 's nachts gemalen om de controleurs zoveel mogelijk te ontlopen.
Na de oorlog begon de molen tekenen van verval te vertonen. In 1947 deelde de vereniging "De Hollandsche Molen" aan het gemeentebestuur mee, dat de Hamse Molen hoog nodig aan herstel toe was. Met financiële medewerking van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen en de gemeente Wanroij werd de molen in 1950 door eigenaar H. Reijnen sr. gerestaureerd. Opmerkelijk was één wijziging van het uiterlijk: de grote achtpuntige ster aan beide zijden van de kast werd een vijfpuntige.

In 1959 werd door H. Reijnen jr. aan de Dorpstraat een nieuwe elektrische graanmaalderij opgericht. Dit had tot gevolg dat de molen vrijwel niet meer gebruikt werd.
In 1961 werd de molen en de grond eigendom van N.V. Van Gemert, die de grond wilde gaan gebruiken als bedrijfsterrein. Met de molen gebeurde helemaal niets, met als gevolg dat er snel verval optrad. In de loop van de jaren '60 ging de molen ook duidelijk voorover hellen.

Weer werden er pogingen ondernomen om de molen te restaureren. Ook aan verplaatsing van de molen werd gedacht. Door molenmaker Beijk uit Afferden werd een begroting opgesteld. De kosten werden geraamd op ƒ 70.000,--; de verplaatsing van de molen op ƒ 40.000,--.
Door onvoorziene omstandigheden kon de restauratie niet doorgaan. Het gemeentebestuur van Wanroij zat echter niet stil. Allerlei acties werden gevoerd tot behoud.

Op het moment dat bijna alles geregeld was en de molen eigendom zou worden van de gemeente sloeg het noodlot toe: op 3 juli 1974 viel de molen van pure verwaarlozing om. Temidden van de ravage stond alleen de standerd nog overeind. Al enige jaren had de molen voornamelijk op de binnenroede geleund, tot ook die de zware en oneigenlijke last niet meer aankon.

Er werd vervolgens hard gewerkt om deze molen, door De Hollandsche Molen als "cultuurmonument enig in zijn soort in geheel Nederland" aangeduid, te herbouwen. Op 23 september 1974 kwam het verlossende antwoord van het Ministerie van CRM, alleen zou de subsidie pas in 1977 uitgekeerd worden.
De plaatselijke commissie van de ruilverkaveling Wanroij wees de gemeente een perceel toe op enkele honderden meters van de plaats waar de ingestorte molen had gestaan.
Op 12 januari 1977 besloot de gemeenteraad van Wanroij een krediet van ƒ 293.580,-- beschikbaar te stellen voor de herbouw. Gedeputeerde Staten gaven goedkeurig aan het voorstel, waarmee met de herbouw kon worden gestart. Het had wel zeer veel inspanning gekost.

In maart 1977 startte aannemersbedrijf Gebr. Van der Zanden B.V. met de onderbouw, terwijl molenbouwer Beijk in augustus met de overige werkzaamheden begon. Tijdens de bouw waren er nog wel problemen met de as (de oude insteekas was tijdens de val van de molen gebroken) maar ook deze moeilijkheden werden opgelost. Er kwam een nieuw gegoten ijzeren askop in de bestaande houten as. Van de oude molen werden houten gedeelten van de bovenas, standerd en bovenwiel opnieuw gebruikt.
De herbouw van "De Hamse Molen" kostte uiteindelijk ƒ 313.800,--.

In latere jaren liep de omgeving van de molen gevaar vanwege de voorgenomen uitbreiding van het industrieterrein. Nadat aanvankelijk was besloten, de molen opnieuw te verplaatsen, werd daar eind 2005 van afgezien; bij de aanleg van het terrein hield men rekening met de molen.

Eind 2014 is de molen stilgezet vanwege de matige staat van de roeden. In de zomer van 2016 bleken deze gestreken. In november 2016 stak men nieuwe roeden, die daarna weer werden voorzien van het systeem Van Bussel.

aanvullingen

toelichting naam

Het terrein waarop de molen gebouwd werd, werd vroeger "het Hamse veld" genoemd. De naam "De Ster" slaat ongetwijfeld op de grote ster die aan beide zijden van de kast is aangebracht. Evenwel hebben de molenaars ter plaatse het doorgaans over "De Hamse Molen".

unieke eigenschap

Eén van de weinige standerdmolens met drie zolders. Destijds, bij de ineenstorting van 1974 was dit zelfs de enige: toentertijd lag de soortgelijke molen van Haaksbergen opgeslagen (om later in Usselo te worden herplaatst) en moest die van Brielle nog worden bedacht en gebouwd.

foto's

foto's