Molen De Dikke Molen, Alphen aan den Rijn

Alphen aan den Rijn, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
De Dikke Molen
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
1941
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Zuid- en Noordeinderpolder, thans op vrijwillige basis.

adres
Kortsteekterweg 2
2407 AG Alphen aan den Rijn
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Dikke Molen via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00049
oude dbnr.
B1152
Meest recente aanpassing
| Overig
media-bestand
Molen 00049 De Dikke Molen (Alphen aan den Rijn)
Frank Hendriks (26-1-2020)

locatie

plaats
Alphen aan den Rijn
plaatsaanduiding
gemeente
Alphen aan den Rijn, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Aarlanderveen, sectie B, nr. 462
geo positie
X: 109537, Y: 458222
N: 52.11036, O: 4.72353
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Bijzonder groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Kortsteekterweg 2
2407 AG Alphen aan den Rijn
molenaar
J. Slingerland
telefoon
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

In gebruik als woning

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Eiken achtkant, gedekt met riet, op veldmuren van 0,50 m.
kap
Gedekt met riet
inrichting

Stalen vijzel Ø 1,98 m.
Woning in de molen

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met het opschrift: '1674 - 1836 G.J.B.'

N.B. De oude baard, die in 2012 niet gehandhaafd kon worden, had de opschriften:
'ANNO 1836 G.J.B.'
(N.B. 'G.J.B.' staat voor molenmaker G.J. Bollee, die in 1836 de gehele kap vernieuwde).

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 48 ijzeren rollen. Kruirad.
vlucht
28,60 m.
vang
Vlaamse vang; 5 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok.
overbrenging

Bovenwiel 62 kammen
Bovenschijfloop 30 staven, steek 14,5 cm.
Onderwiel 27 kammen
Vijzelwiel 31 kammen, steek 16,0 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 1,8.

hoogte
wiekvorm
Systeem Van Bussel op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 267 binnen 2012 2012 binnen aanw. 28,60
Straathof ✉︎ 266 buiten 2012 2012 buiten aanw. 28,60
Bremer ✉︎ 19 binnen 1957 1957 binnen 2011 28,57
Bremer ✉︎ 20 buiten 1957 1957 buiten 2011 28,57
Pot ✉︎ ? ? ? 1944 binnen 1957 28,00
Pot ✉︎ ? ? ? 1944 buiten 1957 28,00
Pot ✉︎ 2795 buiten 1941 1941 buiten 1944 28,60
Pot ✉︎ 2796 binnen 1941 1941 binnen 1944 28,60
Pot ✉︎ 1755 buiten 1896 1896? buiten 1933 28,60
Pot ✉︎ 1754 binnen 1896 1896? binnen 1933 28,60
wiekverbeteringen

In 1941, toen de molen na enige jaren onttakeling werd hersteld, werd op beide roeden het systeem Dekker aangebracht. Ook in 1944, na de asbreuk, werd voor dit systeem gekozen.
In 1957 kreeg de molen het systeem Van Bussel op beide toen nieuwe roeden.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 1165 1878 1944 aanw. 05,90
onbekend ✉︎ ? ? 1944
wateras
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 1265 1881 1881? 1941?
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Zuid- en Noordeinderpolder, thans op vrijwillige basis.

molenmaker
Huybert Pietersz Heynen, Oude Wetering (1674)
omwentelingen
geschiedenis

In 1638 werd voor de Zuid- en Noordeinderpolder een molen gebouwd; deze verbrandde in 1673 en werd in 1674 vervangen door de huidige molen. Gebouwd door Huybert Pietersz Heynen, "meester-molenmaker op de Oude Watering" voor ƒ 5100,--. De totale bouwkosten bedroegen echter ƒ 6995,--. De molen werd nog opgeleverd als binnenkruier.

In 1836 vernieuwde G.J. Bollee de gehele kap. Toentertijd was de molen echter al buitenkruier; de ombouw daartoe moet dus eerder hebben plaatsgevonden.
Tot 1870 had deze polder ook de Noordeindermolen; deze verbrandde in de nacht van 28 op 29 oktober dat jaar en werd vervolgens vervangen door een stoomgemaal.

Tot 1929 was De Dikke Molen als schepradmolen in bedrijf; enige jaren daarna, vermoedelijk in 1933, werd het gevlucht verwijderd. De roeden werden begin 1936 aangekocht door de Driemanspolder te Leidschendam (waar zij tot juni 1999 dienst zouden doen in de Middenmolen aldaar).

In 1941 werd De Dikke Molen vanwege de oorlogsomstandigheden weer maalvaardig gemaakt: er kwamen nieuwe Potroeden en de molen werd meteen ook vervijzeld. Onder- en vijzelwiel zijn afkomstig van een gesloopte Schermermolen (dit werd al langer vermoed vanwege de karakteristieke kamverhouding 27/31 en de steek, maar in het polderarchief trof men later ook een betaling aan de Schermer aan). 

De asbreuk van 1 februari 1944, vermoedelijk ontstaan doordat één van de roeden het begaf, zorgde voor grote problemen: onderdelen voor een molen van dit formaat waren niet meer voorhanden (voorzover er in die tijd nog iets te produceren viel) en dus moest A.J. Dekker improviseren met een sloopas (waarschijnlijk niet uit de Schermer) en twee slooproeden (wél uit de Schermer, dus met een lengte van 25 meter). Deze werden met bussen van ca. 1,5 meter verlengd en van spandraden voorzien.
Tot 1955 bleef de molen op deze merkwaardige manier voor de polderbemaling in bedrijf. In 1957 volgde een zeer noodzakelijke restauratie, waarbij nieuwe gelaste roeden werden gestoken.

Sindsdien werd de molen, die als reservebemaling in stand werd gehouden, af en toe in bedrijf gesteld. Dit duurde tot 1988: toen verkocht Waterschap De Aarlanden de molen aan een particulier. Op dat moment was de molen nauwelijks meer maalvaardig te noemen en aan een grote restauratie toe. Met name de voeghouten, hier grotendeels van metaal, werden slecht en de basisconstructie van de kap daarmee onbetrouwbaar. Ruim 20 jaar stond de molen stil en de toestand werd er intussen uiteraard niet beter op.

In de zomer van 2011 bereidde men groot herstel voor. 13 oktober 2011 werden de roeden gestreken, de staart verwijderd en ook de kap van de molen getakeld. Voordat dat laatste zover was, moest men eerst de bovenas apart verwijderen: dit omdat een zwaardere kraan niet dicht genoeg bij de molen kon komen. 

Op 29 november 2012 werd eerst de nieuwe vijzel ingehangen, daarna de noodkap verwijderd, waarna de nieuwe kap kon worden geplaatst. Vervolgens werd de staartbalk aangehangen en de lange spruit geplaatst.

Bijzonder zijn de metalen voeg'houten' en windpeluw; deze dateren uit het begin van de 20ste eeuw. Die laatste is vervangen, de eerste zijn gerepareerd. De vijzel werd, in verband met het door de tijd gedaalde polderpeil, verlengd.

Er staat nu weer een prachtige maalvaardige molen, die zo nu en dan door Johan Slingerland (van de Putmolen te Aaranderveen) in bedrijf wordt gesteld. 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen wordt al zeer lang "De Dikke Molen" genoemd. De aanduiding "Zuideindermolen" (technisch en historisch gezien volkomen juist) is ook in gebruik geweest.

wetenswaardigheden

Deze molen is dichtbij Zwammerdam gelegen maar heeft strikt genomen nooit tot die gemeente behoord, wél onder de voormalige gemeente Aarlanderveen.

unieke eigenschap

Deze molen heeft in ongeveer 80 jaar tijd vijf stel roeden gekend. Maar liefst vier daarvan werden origineel voor deze molen gemaakt. 

literatuur

Dick Kenbeek, 'Restauratie Dikke Molen Zwammerdam in volle gang', in: Molenwereld 164 (2012) 380 - 381.
Peter van der Drift, 'De geschiedenis herhaalt zich in Zwammerdam: een damopruiming', in: Molenwereld 187 (2014) 438 - 441.

trivia

De fa. Pot, die in 1941 de nieuwe roeden 2795 en 2796 had geleverd, noteerde - in 1944 - op het werkblaadje: "Beide roeden gebroken na 3 jaar wegens oorlogsmateriaal".

foto's

foto's