Molen De Phenix, Nes (Ameland)

Nes (Ameland), Fryslân
b

korte karakteristiek

naam
De Phenix
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
korenmolen, oliemolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan en het slaan van olie op vrijwillige basis

adres
Molenweg 10
9163 HP Nes (Ameland)
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Phenix via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
03221
oude dbnr.
B108
Meest recente aanpassing
| Bestemming
media-bestand
Molen 03221 De Phenix (Nes (Ameland))
René Broos (11-9-2021)

locatie

plaats
Nes (Ameland)
plaatsaanduiding
gemeente
Ameland, Fryslân
kadastrale aanduiding
Gemeente Nes, sectie A, nr. 1581
geo positie
X: 180728, Y: 606868
N: 53.44743, O: 5.77443
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Zeer groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Molenweg 10
9163 HP Nes (Ameland)
molenaar
Clemens Brouwer / Willem Kiewiet / Andries Polet
telefoon
06-8160 1936
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
nee
openingstijden

In de regel zaterdag 13.00 - 16.30 uur en verder via de molenwebsite. 

toegangsprijzen

zie molenwebsite

winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met riet, met stenen veldmuren. In de onderbouw een olieslagerij.
kap
Gedekt met riet
inrichting

Eén koppel 16der kunststenen; pletterij; koekenbreker; steenkraan; sleepluiwerk.
Enkel oliewerk (2021).

versieringen

Eenvoudige baard, wit geverfd, rood afgebiesd, zonder opschrift

Het wapen van het waddeneiland Ameland en het bouwjaar 1880 zijn aangebracht op het rietdek.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk met 24 neuten; kruihaspel
vlucht
18,47 / 18,59 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met duim; vangstok
overbrenging

Bovenwiel 56 kammen
Bovenbonkelaar 33 kammen, steek 10,5 cm.
Spoorwiel 63 kammen
Steenschijf 19 staven, steek 9,5 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 5, 63

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Meijer ✉︎ g.n. binnen 1981 1981? binnen aanw. 18,47
Meijer ✉︎ g.n. buiten 1981 1981? buiten aanw. 18,59
onbekend ✉︎ ? binnen ? 1951 binnen 1981 18,00
onbekend ✉︎ ? buiten ? 1951 buiten 1981 18,00
Pot ✉︎ 2218 binnen 1912 1912? binnen 1951 18,60
Pot ✉︎ 2219 buiten 1912 1912? buiten 1951 18,60
wiekverbeteringen

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Penn & Bauduin ✉︎ 533 1900 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan en het slaan van olie op vrijwillige basis

molenmaker
Van der Meer, Harlingen (1880)
voorganger
omwentelingen
geschiedenis

Op Ameland hebben in het verleden vele molens gestaan. Er was een octrooi voor nodig om een molen in bedrijf te mogen hebben. Zo'n octrooi werd afgegeven door de Heer van Ameland. In 1629 werd aan Watze Jacobs octrooi verleend om in de Nesserduinlanden een molen op te richten. Het octrooi werd verleend 'ten gerieve van de inwoners van Nes'. De jaarlijkse pacht bedroeg ƒ 60,--. De betreffende standerdmolen werd in 1757 voor ƒ 5300,-- verkocht.

Omstreeks 1800 werd Pieter Tiemens Boelens eigenaar van de molen. In de oudejaarsnacht van 1833 werd die molen tijdens een hevige storm omver geblazen. Boelens liet nog hetzelfde jaar door molenbouwer A.G. Borsch van Leeuwarden een nieuwe molen bouwen. Deze molen kreeg de naam 'De Hoop'.
Deze molen werd evenwel geen 50 jaar oud: op 20 juni 1880 werd hij tijdens een onweersbui door de bliksem getroffen en brandde geheel uit.
Wederom liet de eigenaar, nog altijd een Boelens, een nieuwe molen bouwen: molenmaker was dit keer Van der Meer uit Harlingen. Boelens gaf zijn nieuwe molen de naam 'De Phenix'. 

In 1951/52 onderging de molen uitvoerig herstel en kreeg onder meer een stel andere, tweedehands, roeden.

In 1980 werd de molen aangekocht door de gemeente Ameland. Na een flinke restauratie, waarbij onder meer de roeden werden vernieuwd, werd de molen in 1981 in beheer overgedragen aan de stichting Korenmolen De Phenix.

De molen kende tot 1980/81 géén steenkraan: de steen werd gelicht met een windas met jijnblok en touw. Deze inrichting is nog compleet aanwezig, samen met de leidzame wiggen en rollen en wordt nog steeds gebruikt voor het lichten van de steenspil. De steen zelf wordt inmiddels wel met een kraan gelicht.

Op 14 december 2018 zijn beide roeden gestreken in verband met restauratie. Later zette men de kap naast de molen neer omdat daarmee het nodige moest gebeuren: zo was de windpeluw niet best meer.
Los van het werk aan de molen waren er plannen om de molen te verhogen, dat wil zeggen: de grond onder de molen sterk aan te vullen en aldus beter in het zicht en de wind te laten komen. Later zag men hiervan af en bleef de molen dezelfde grondzeiler die hij sinds 1880 is.
Op 21 juni 2019 werd de herstelde kap weer geplaatst, direct gevolgd door de roeden.

Vroeg in 2021 was men evenwel bezig met het maken van een kelderruimte onder de molen: visueel zal deze molen grotendeels dezelfde blijven maar er vindt evengoed wel een verbouwing plaats. In de nieuwe kelderruimte wilde men een oliewerk bouwen en dat is inmiddels gerealiseerd.
Begin 2022 was dit oliewerk maalvaardig en molenaars van De Passiebloem te Zwolle hebben dit vervolgens ingewerkt. De bedoeling is dat hier olie wordt geslagen om onder meer zeepproducten te leveren voor toeristen. Het één en ander moet nog verder zijn beslag krijgen maar het nieuwe begin is er.

 

aanvullingen

toelichting naam

De naam 'De Phenix' verwijst naar de mythische vogel, die na te zijn verbrand uit zijn as herrees. De naam moet dus dateren uit 1880. Wel vaker kregen na brand herbouwde molens (en soms ook andere gebouwen, zoals fabrieken) deze naam.

unieke eigenschap

De enige grondzeiler-korenmolen van de provincie Fryslân. Tevens de meest noordelijk gelegen molen van Nederland.

foto's

foto's