Molen De Nachtegaal, Middenbeemster

Middenbeemster, Noord-Holland
b

korte karakteristiek

naam
De Nachtegaal
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
2011
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

adres
Hobrederweg 4a
1462 LJ Middenbeemster
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Nachtegaal via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
12226
oude dbnr.
B681
Meest recente aanpassing
| Molenaar (nieuw)
media-bestand
Molen 12226 De Nachtegaal (Middenbeemster)
Dick Bunskoeke (27-9-2013).

locatie

plaats
Middenbeemster
plaatsaanduiding
gemeente
Purmerend, Noord-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Beemster, sectie H, nr. 265
geo positie
X: 123194, Y: 508670
N: 52.56471, O: 4.91813
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Hobrederweg 4a
1462 LJ Middenbeemster
molenaar
Paul Buurmans / Ron Erfmann / Sander Hupkens / Theo Pauw / Joop Broodbakker / Harrie Muhren / Kees Knijn (assistent)
telefoon
0299-687055
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
nee
openingstijden
Woensdag van 13.00 tot 16.00 uur en Zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur
toegangsprijzen
alleen buiten openingstijden of met groepen
winkelinformatie
ja
meelverkoop
nee
museuminformatie
nee
gericht op scholen
ja
informatie voor scholen
Scholen zijn welkom op afspraak en met voldoende begeleiding.
AKG lid
ja
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Eiken achtkant, gedekt met riet, op lage voet. De onderste ca. twee meter van het achtkant gedekt met geverfde gepotdekselde planken.
kap
Gedekt met riet
inrichting

Twee koppel 16der kunststenen; kammenluiwerk

versieringen

Eenvoudige baard, lichtgroen geverfd, wit afgebiesd met de opschriften '1669'  '2013' met daaronder 'DE NACHTEGAAL'. In de afgebiesde rand een aantal kleine rode versieringen. 

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels; 29 ijzeren rollen. Kruirad.
vlucht
22,00 m.
vang
Stutvang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met klos; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 53 kammen
Bovenbonkelaar 28 kammen, steek 14,5 cm.
Spoorwiel 58 kammen
Steenschijflopen 18 staven, steek 10,3 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 6,10

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Burger ✉︎ g.n. binnen 1973 1973/2013 binnen aanw. 22,00
Burger ✉︎ g.n. buiten 1973 1973/2013 buiten aanw. 22,00
Pot ✉︎ ? buiten ? buiten 1973 22,00
Pot ✉︎ ? binnen ? binnen 1973 22,00
wiekverbeteringen

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 993 1875 1885c aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

molenmaker
? (1669) Kistemaker, Edam (2012/2013)
omwentelingen
eigendomshistorie

De Stichting tot behoud van De Nachtegaal is sinds 2011 eigenaar.

geschiedenis

Nadat de Beemster in 1612 definitief was drooggevallen, was het de bedoeling om in deze nieuwe droogmakerij vijf korenmolens te bouwen. Uiteindelijk werd en bleef het er maar één.

In 1669 leverde houtkoper Pereboom uit Beets voor 500 Carolusguldens hout voor een molen. Gezien de hoogte van het bedrag lijkt het op een nieuwe molen. Het levert een sterke aanwijzing op dat de molen uit 1669 dateert en opvolger is geweest van een eerder gebouwde molen.

De constructie vertoont opmerkelijke gelijkenis met de korenmolen De Hoop in Oude Niedorp. Ook van dié molen is het bouwjaar vaag; niet uitgesloten moet worden dat die molen tweedehands was en (wellicht in 1641) met een gesloopt achtkant en het gaandewerk uit een afgebroken wipkorenmolen opgebouwd is.
Het huidige gaandewerk van De Nachtegaal is niet zo oud als dat in Oude Niedorp; bovendien lijkt het spoorwiel een omgebouwd poldermolenwiel. Op dat wiel staat een jaartal 1704 en dat heeft stellig niets met het oorspronkelijke bouwjaar van De Nachtegaal te maken. De maalstenen hebben op een halve zolder gelegen, net zoals - onder meer - in Oude Niedorp. Later is bij De Nachtegaal die situatie gewijzigd.

Van latere eigenaren zijn enkele namen bekend; in 1733 wordt Aris Jacobsz. Gras voor deze molen aangeslagen voor een bedrag van ƒ 12,-- waarbij de molen tezamen met een huisje geschat wordt op ƒ 180,--. Een flink deel van de 19e eeuw moet, gezien enkele vermeldingen, de familie Van der Lee eigenaar zijn geweest. 
Op 8 april 1905 verkocht Cornelis van der Lee de molen voor ƒ 7000,-- aan Cees Bijman. Deze was in 1872 in Wognum geboren, leerde rond 1900 het molenaarsvak in Someren (NB) en deed verdere ervaring op in Hoogkarspel. Van der Lee werd opgevolgd door zijn zonen; die maalden hier tot 1961. 
Daarna werd door de nieuwe eigenaar, Rinus Knijn, nog af en toe gemalen. In 1972/'73 volgde een restauratie, waarbij onder meer beide roeden vervangen werden. Daarna werd op kleine schaal weer gemalen.

Na het overlijden van Knijn (1987) ging het bergafwaart: de molen fungeerde op een zeker moment uitsluitend nog als meubeltoonzaal, draaide tenslotte niet meer en zag er rond 2005 verwaarloosd uit. Vanaf het voorjaar van 2007 wachtte de molen met kaalgezette roeden, grotendeels verwijderde staart en een groot zeil over de kap op betere tijden.

Intussen, april 2006, was al besloten, de molen over enige afstand te verplaatsen, zodat de huidige eigenaar het terrein te volle voor zijn meubelhandel zou kunnen benutten en de molen zelf ook weer helemaal als korenmolen zou kunnen dienen. Dit besluit dreigde echter van hogerhand te worden getorpedeerd: de RCE, opvolger van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, was van mening dat deze molen niet mocht worden verplaatst, maar de gemeente Beemster dacht hier duidelijk anders over. Ondertussen werd, ook door de langdurige winter van 2009/2010, de toestand van de molen er niet beter op. 
Op 18 december 2010 werden de roeden gestreken; daarna werd de kap naast de molen op de grond gezet en de bovenas naar buiten getrokken.  

26 augustus 2011 sloeg men feestelijk de eerste paal voor de nieuwe fundering. De werkelijke verplaatsing van de molenromp vond plaats op vrijdag 30 september: op 50 meter van de oorspronkelijke plaats werd De Nachtegaal neergezet, vermoedelijk voorgoed.

De oude fundering verdween tijdens de opgravingen door de RCE eind 2012.
De kap werd intussen in Obdam door de fa. Kistemaker gerestaureerd. Eind maart 2013 werd hij in onderdelen naar de molen gebracht, in elkaar gezet en met riet gedekt.
Eind maart zijn de romp rechtgezet, een nieuwe weeg met ramen en deuren gemaakt en de rest van gaande- en staande werk in orde gemaakt. Beide Burger-roeden zijn niet vervangen, die hoefden alleen maar te worden nagekeken. 
Op 7 juni werden de kap geplaatst en de roeden gestoken; nog in juni konden de eerste omwentelingen worden gemaakt. Op 4 oktober 2013 volgde de officiële ingebruikname.

Eind 2017 werd begonnen met de vervanging van het gehele rietdek van het achtkant. In de loop van 2018 was de molen weer maalvaardig.

Eigenaren van de Nachtegaal:

  • Aris Jacobsz. Gras (ca. 1733)
  • Wed. Gerrit van der Lee (ca. 1832)
  • Mattheus van der Lee (ca. 1883)
  • Cornelis van der Lee (? - 1905)
  • Cees Bijman (1905 - 1956)
  • Jaap Bijman (1956 - 1961)
  • Rinus Knijn (1961 - 1987)
  • Fam. Knijn (1987 - 1991)
  • Ron Groen (1991 - 2011)
  • Stichting tot behoud van De Nachtegaal (2011 - heden)

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen had, als enige korenmolen in de Beemster, mogelijk geen naam nodig.
De (tot op heden) oudste vermelding van de naam "De Nachtegaal" staat in een krantenberichtje van 27 april 1904. Dit omdat een pasgetrouwd stel toen met rijtuig en al vlakbij de molen in de sloot belandde omdat het paard schrok van de schaduwen van de draaiende wieken.

literatuur

Nico Jurgens, ‘Rapport over de bouwhistorische verkenning van Korenmolen De Nachtegaal in Middenbeemster’  (maart/augustus 2010).
J.S. Bakker, "De Nachtegaal verplaatst; No. 125", in: Molenwereld 153 (2011), pp. 384-385

foto's

foto's