Molen De Groenvelder, Groenveld

Groenveld, Noord-Holland
b

korte karakteristiek

naam
De Groenvelder
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Valkkoog, thans op vrijwillige basis

adres
Groenveldsdijk 12
1744 GD Sint Maarten
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Groenvelder via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00329
oude dbnr.
B655
Meest recente aanpassing
| Tellerstand
media-bestand
Molen 00329 De Groenvelder (Groenveld)
Justin van den Heuvel (15-08-2011)

locatie

plaats
Groenveld
plaatsaanduiding
gemeente
Schagen, Noord-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Sint Maarten, sectie D, nr. 654
geo positie
X: 113709, Y: 530959
N: 52.76438, O: 4.77547
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Zeer groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Groenveldsdijk 12
1744 GD Sint Maarten
molenaar
Fred Prins
telefoon
06-55175803
website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Eiken achtkant, gedekt met riet, op lage voet. De onderste ca. 2 meter gedekt met geteerde gepotdekselde planken.
kap
Gedekt met riet
inrichting

Stalen vijzel Ø 1,50 m.; woning in de molen

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met het opschrift: "Anno 1560"

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
binnenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels met 36 rollen; kuip met keerschijven; binnenkruirad
vlucht
21,60 / 21,70 m.
vang
Vaste Vlaamse blokvang uit vijf stukken; vangbalk met klos; vangstok; pal
overbrenging

Bovenwiel 55 kammen
Bovenschijf 25 staven, steek 15,0 cm.
Onderbonkelaar 32 kammen
Vijzelwiel 37 kammen, steek 14,5 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 1,90

hoogte
wiekvorm
Systeem Fauël op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 161 buiten 2001 2001 buiten aanw. 21,70
Straathof ✉︎ 162 binnen 2001 2001 binnen aanw. 21,60
Pot ✉︎ 1845 binnen 1900 1900? binnen 2001 21,43
Pot ✉︎ 1846 buiten 1900 1900? buiten 2001 21,43
wiekverbeteringen

Tussen 1979 en 1989 heeft deze molen op beide roeden het systeem Fauël (fokwieken) gekregen. Daarvoor was deze molen altijd Oud-Hollands opgehekt.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 719 1870 1870? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
of 1530
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Valkkoog, thans op vrijwillige basis

omwentelingen
geschiedenis

Waarschijnlijk is de windbemaling in dit gebied ingevoerd kort nadat in 1534 de polder Geestmerambacht hiertoe was overgegaan. Tot omstreeks 1530 had Valkkoog aan de zijde van de Heerhugowaard of Waard hoogstens een zomerkade.
In een sententie van het Hof van Holland van 1578 leest men een eigen verklaring van die van Valkkoog, dat zij toen pas 45 jaar geleden benoorden de Waard een dijk had den gelegd ter afscheiding van hun land van de Waard. Omstreeks 1571 werd de polder in elk geval zelf bemalen, want op een uit die tijd daterende kaart staat ter plaatse van de huidige molen een binnenkruier aangegeven.

Eind 2016 is door het HHNK opdracht gegevens voor een dendrochronologisch onderzoek. Houtmonsters uit diverse achtkantstijlen en legeringsbalken geven kapdata van 1528 en eerder. Als bouwjaar is 1529 het meest waarschijnlijk; mogelijk 1530.

In de Opregte Haarlemmer Courant van 20-11-1841 staat: "Bestuurders van de polder VALKOOG, zijn voornemens op Dingsdag den 14den December 1841, publiek aan te besteden: De verandering met de verdere reconstructie van dezelve polder-watermolen, staande en gelegen te Groenveld, in dezelve polder, gemeente Sint Maarten, en zulks om dezelve molen van het tegenwoordige bestaande scheprad te veranderen in een vijzel". Aan te nemen is dat de molen in de loop van 1842 vervijzeld is.

Destijds was het bemalingsgebied ca. 497 ha. groot, de eigenlijke polder Valkkoog. Binnen deze polder lag toen al de Westerendspolder. Dit poldertje schijnt oorspronkelijk buiten de polder Valkkoog te hebben gelegen, maar is later binnen de omringdijk opgenomen. Het bleef echter over een eigen bemaling beschikken. Het kleine, direct op de boezem uitmalende, achtkante vijzelmolentje met een vlucht van slechts ca. 17 meter brandde omstreeks 1918 af en werd vervangen door een windmotor. In de eerste helft van de 20e eeuw, voor 1936, is voor onderbemaling van het zuidelijke deel van de polder nabij het dorp Groenveld eveneens een windmotor geplaatst, waarvan de vijzel ook door een benzinemotor kon worden aangedreven.

In het begin van de jaren vijftig heeft in de polder een ruilverkaveling plaatsgevonden, waarbij het polderpeil 0,45-0,75 m is verlaagd. De molen is toen voor diepere bemaling geschikt gemaakt. Tezamen met een klein elektrisch vijzelgemaal is hij nog steeds regelmatig voor de bemaling in gebruik. Beide windmotoren zijn als gevolg van de ruilverkaveling verdwenen.

Constructie
Het achtkant is gemaakt van eiken en heeft geen ondertafelement. In tegenstelling tot wat gebruikelijk is zijn de legeringsbalken van de onderste bintlaag niet in elkaar gewerkt, maar liggen ze met enige tussenruimte vrij van elkaar. In de loop der tijd is de molen aanzienlijk verstijfd. Er zijn aanwijzingen dat de oorspronkelijke veldkruisen, regels en hondsoren al eens zijn vervangen. Waarschijnlijk was er vroeger in ieder veld slechts één groot kruis aanwezig. Nu zijn er in ieder veld twee in elkaar gewerkte kruisen, die van jongere datum zijn. Ook is later in ieder veld nog een extra veldkruis geplaatst en is de onderste bintlaag door middel van op en tussen de legeringsbalken aangebrachte grenen vulstukken tot een stijf geheel gemaakt.

 

Boventafelement, rolvloer, kuip en kap zijn al eens vernieuwd, vermoedelijk in de eerste helft van de 18de eeuw. Meer nauwkeurig is, vanwege het al eerder genoemde dendrochronologisch onderzoek, die vervanging gesteld op ca. 1751.

 

De kuip heeft keerschijven. Sinds het vernieuwen van de kap heeft de molen een Vlaamse vang. Het bovenschijfloop is ooit verkleind, waarschijnlijk in het kader van de vervijzeling. Tegenwoordig is er een stalen vijzel, die in 1955 in het kader van de ruilverkaveling is verlengd en versmald.

 

foto's

foto's