De molen wordt voor het eerst in 1337 vermeld als banmolen van de Heer van Cuijk. Ook de hertog van Brabant had bepaalde rechten op deze molen. Daarna waren de heren van Mierlo zo'n vijf eeuwen eigenaar.
Dit duurde tot 1859: in dat laatste jaar werd molenaar Johannes Smulders eigenaar, de koopakte passeerde op 20 mei 1859. Latere eigenaren waren Verhagen en W. Rooyakkers; deze laatste verkocht de molen in 1960 aan de gemeente Eindhoven.
Staat hier dus al eeuwen een molen en zijn de waterrechten navenant oud: de kern van de huidige gebouwen moet dateren van een grondige herbouw in de late 18e eeuw.
In 1927 noteerde A. ten Bruggencate, secretaris van vereniging De Hollandsche Molen, de 'Kollensche watermolen' als koren- en houtzaagmolen. Het zaagwerk werd kennelijk door hetzelfde rad als van de korenmolen aangedreven, het rechter-rad was toen al niet meer aanwezig, dat moet in de vroege 20ste eeuw verdwenen zijn. In dat rechtergebouw was zeer lang een oliewerk ondergebracht. Hiervan restte tenslotte alleen nog het koppel kantstenen. Het slaan van olie moet reeds vóór 1900 beëindigd zijn: uit archiefstukken, in het bezit van de familie Smulders, blijkt dat nog wel olie wordt ingekocht, maar geen zaden meer.
Wat de status als houtzaagmolen betreft: hierover is vrijwel niets bekend. Er zijn vage aanwijzingen dat er ooit hout voor sigarenkistjes is gezaagd, maar veel heeft dat vermoedelijk niet voorgesteld.
Na 1960 brak een periode van stilstand en verval aan. In 1975 volgde restauratie van het linkergebouw, de korenmolen. Deze werd weer maalvaardig gemaakt en was sindsdien ook geregeld in bedrijf.
Daarna is diverse malen nagedacht over de mogelijkheid, de oliemolen te reconstrueren. In 1998 werd dat werkelijkheid, met het het aanbrengen van een nieuw waterrad met alle bijbehorende waterwerken. Hiermee was de Collse molen na zo'n 100 jaar weer een dubbele watermolen.
Vijf jaar later, 2003, heeft men het oliewerk maalvaardig gereconstrueerd. Op 24 augustus 2003 werd deze oliemolen met een groot feest officieel in gebruik genomen. Er wordt regelmatig olie geslagen.
Opmerkelijk detail: om het aswiel van de oliemolen bevindt zich een vang; het is dus mogelijk om de molen snel te stoppen zonder de watertoevoer af te sluiten. Een soortgelijke constructie bevindt zich verder alleen in de (dichtbij gelegen) Opwettense molen; daar vanwege het vroegere zaagwerk.
