Molen Westerse Molen / Zeldenrust, Nieuw-Scheemda

Nieuw-Scheemda, Groningen
b

korte karakteristiek

naam
Westerse Molen / Zeldenrust
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van het gebied Rode Til, thans op vrijwillige basis

adres
Hamrikkerweg 18
9943 TB Nieuw-Scheemda
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Westerse Molen / Zeldenrust via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00602
oude dbnr.
B343
Meest recente aanpassing
| Foto
media-bestand
Molen 00602 Westerse Molen / Zeldenrust (Nieuw-Scheemda)
Martijn Scholtens (28-4-2013).

locatie

plaats
Nieuw-Scheemda
plaatsaanduiding
gemeente
Oldambt, Groningen
kadastrale aanduiding
Gemeente Scheemda, sectie M, nr. 179
geo positie
X: 257479, Y: 581137
N: 53.20716, O: 6.92136
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Zeer groot; in de wijde omtrek zichtbaar

contact en bezoek

bezoek/postadres
Hamrikkerweg 18
9943 TB Nieuw-Scheemda
molenaar
Wim van Rheen
telefoon
0598-446500
website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden
meestal op zondagmiddag 13.00 - 16.00 uur en op afspraak
toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
Molen staat momenteel stil i.v.m. een gebrek aan de kap.

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met dakleer, met stenen veldmuren
kap
Gedekt met houten delen
inrichting

Twee vijzels (één houten en één met houten balk met ijzeren beschoeping).

versieringen

Eenvoudige baard, wit geverfd, rood afgebiesd, met de opschriften 'Zeldenrust' en daaronder '18' '62'

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Voeghoutenkruiwerk; kruilier
vlucht
21,60 m.
vang
Hoepelvang (metaal). Vangbalk met duim; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 59 kammen
Bovenbonkelaar 35 kammen
Spoorwiel 59 kammen
Schijfloop grote vijzel 29 staven
Onderbonkelaar grote vijzel 35 kammen
Vijzelwiel 45 kammen
Schijfloop kleine vijzel 32 staven
Onderbonkelaar kleine vijzel 33 kammen
Overbrengingsverhoudingen 1 : 2,67 (grote vijzel) en 1 : (kleine vijzel)

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Buurma ✉︎ 127 binnen 1983 1983 binnen aanw. 21,60
Buurma ✉︎ 128 buiten 1983 1983 buiten aanw. 21,60
Pot ✉︎ 2786 binnen 1939 1939 binnen 1983 21,55
Pot ✉︎ 2399 binnen 1916 1916? binnen 1983 21,40
wiekverbeteringen

Al zeer lang had deze molen zelfzwichting op beide roeden; in 1947 kreeg de buitenroede halve verdekkering daarbij; inmiddels had die zelfzwichting ook dwarskleppen. Later is ook de binnenroede half-verdekkerd geweest, maar dat was omstreeks 1990 weer verdwenen.
In 1994 keerde men van zelfzwichting terug naar Oud-Hollands met zeilen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 1410 1893 1893? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van het gebied Rode Til, thans op vrijwillige basis

molenmaker
Kamphuis, Niewolda (1862)
omwentelingen
geschiedenis

De molen werd in 1862 door molenmaker Kamphuis uit Nieuwolda gebouwd ter vervanging van een in dat jaar afgebrande molen. Die voorganger dateerde uit 1798.
De molen bemaalde oorspronkelijk het waterschap Westerse Molenpolder (662 ha. groot) maar fungeerde al zeer lang, vanaf 1878, als hulpgemaal bij een toen in dienst gesteld stoomgemaal.
In 1964 werd dat gemaal vervangen door een dieselgemaal met een  60 pk. motor. Niet veel later, 1967, ging de polder, met enige naburige polders, op in het waterschap Oldambt. Als gevolg daarvan werden het oude stoomgemaal en de molenaarswoning bij de molen afgebroken. De molen werd evenwel als reservegemaal in maalvaardige staat gehouden.

Bij herstelwerkzaamheden in 1983 bleef de zelfzwichting (met op de buitenroede dwarskleppen) gehandhaafd; in 1994 werd dit, onbegrijpelijk voor die tijd, op beide roeden weer gewijzigd in Oud-Hollands met zeilen.

Gedurende jaren werd de molen geregeld op vrijwillige basis in werking gesteld, maar verkeerde op een zeker moment toch in matige toestand. In 2008 kende men een fors bedrag voor herstel toe en tussen mei en september 2010 werd daar heel wat mee gedaan: achtkantstijl aangescherfd, drie velden kleedhout en dakbedekking nieuw, wat ook gold voor vele hekkens, staartbalk, krimpmuren en dek van de voorwaterloop, krooshek, kruipalen en landhekken rond de molen. Binnen kreeg de molen uitneembare hekken bij spoorwiel en schijflopen. Verder werden beide roeden doorgehaald en de grootste van de twee vijzels uitgenomen om elders te worden hersteld. Tot slot volgde schilderwerk en verhogen van het talud. Eind september 2010 was de molen weer geheel maalvaardig.

In september 2016 moest men de molen opnieuw stilzetten: enkele balken in de kap bleken aangetast door boktor en wel zodanig, dat draaien niet langer verantwoord was.
Op 1 augustus 2019 werd, nadat de roeden waren gestreken, de kap naast de molen op de grond gezet. Let wel: dit was voor het eerst sinds de bouw dat deze molen zonder kap kwam te staan! De romp werd afgedekt met een nooddak en daarna was het weer even rustig.
In de zomer van 2020 begon de fa. Doornbosch met de kap, waarbij het voornaamste werk het vervangen van voeghouten en steunder was. Op 27 oktober plaatste men de geheel herstelde kap weer op de romp, direct gevolgd door het steken van de roeden. Deze zijn wederom Oud-Hollands opgehekt voor zeilen.
De restauratie werd uiteindelijk voltooid met de officiële ingebruikname: die vond plaats op 10 september 2021. Commissaris des Konings René Paas lichtte de vang.

Enige technische details: bijzonder is dat de lange spruit voorin de kap ligt; bij de meeste molens in het noorden ligt de lange spruit in het midden. Verder zijn onderbonkelaar en vijzelwiel van de grote vijzel conisch uitgevoerd; van de kleine vijzel zijn zij 'recht'.

 

aanvullingen

literatuur

'Zeldenrust officieel in bedrijf gesteld', in: Molenwereld 153 (2011) 382 - 383

foto's

foto's