Molen Voorste Molen / Hooglandse Molen, Hellouw

Hellouw, Gelderland
b

korte karakteristiek

naam
Voorste Molen / Hooglandse Molen
modeltype
Wipmolen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig in circuit
bestemming

Vh. bemalen van de Dorpspolder Hellouw; thans buiten bedrijf

adres
Zeek 30
4174 LH Hellouw
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Voorste Molen / Hooglandse Molen via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00844
oude dbnr.
B225
Meest recente aanpassing
| Foto
media-bestand
Molen 00844 Voorste Molen / Hooglandse Molen (Hellouw)
T. Dreessen (20-6-2021)
De molen in zijn huidige (tevens authentieke) kleurstelling.

locatie

plaats
Hellouw
plaatsaanduiding
gemeente
West-Betuwe, Gelderland
kadastrale aanduiding
Gemeente Haaften, sectie H, nr. 33
geo positie
X: 138870, Y: 427659
N: 51.83729, O: 5.15317
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Zeer groot; in 2023 zijn bomenrijen ten noorden en zuidwesten gerooid waardoor de molen weer vrij in het landschap staat. Wél is er enige windbelemmering van hoge bomen rond een boerderij ten zuiden van de molen.

constructie

modeltype
Wipmolen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ondertoren gedekt met dakleer
kap
Bovenhuis geheel zwart geteerd; kap gedekt met gepotdekselde planken
inrichting

Gesloten ijzeren scheprad Ø 6,25 m., breed 0,40 m. buiten de molen; woning in de molen.

plaats bediening
grondzeiler
plaats kruiwerk
middenkruier
kruiwerk
Zetelkruiwerk; kruilier
vlucht
27.30 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met haak; evenaar (oorspr. vangstok)
overbrenging

Bovenwiel 60 kammen
Bovenschijfloop 26 staven, steek 15,0 cm.
Onderschijfloop 26 staven
Onderwiel 88 kammen, steek 17,6 cm.
Overbrengingsverhouding 1,47 : 1

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Vaags ✉︎ 485 buiten 2020 2020 buiten aanw. 27,16
Bremer ✉︎ 121 Buiten 1967 1967 buiten 2020 27,30
Fransen ✉︎ g.n. buiten 1920 1920? buiten 1967? 27,60
Pot ✉︎ 1452 binnen 1885 1885 binnen aanw. 27,30
wiekverbeteringen

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Sterkman & Zn, wed. A. ✉︎ 122 1860 1860? aanw. 06,00
wateras
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
onbekend ✉︎ ? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig in circuit
bestemming

Vh. bemalen van de Dorpspolder Hellouw; thans buiten bedrijf

molenmaker
C. Pellikaan, Arkel (1803)
omwentelingen
eigendomshistorie

Tot 1953 was de (dorps)polder Hellouw eigenaar, daarna tot 1974 het Polderdistrict Tielerwaard. Sindsdien is de molen bezit van de Molenstichting voor het Gelders Rivierengebied.

geschiedenis

De eerste en de tweede molen op deze plek werden in 1572 en 1627 tijdens een overstroming  door kruiend ijs verwoest. De derde molen werd in 1803 verwoest, ditmaal niet door water, maar door vuur. De huidige molen is daarmee de vierde molen op deze locatie.
Bouwer was Cornelis Pellikaan, ook al bekend als de bouwer van de nog bestaande Zuid-Hollandse molen te Hank. Hij had zijn bedrijf inmiddels van Meeuwen naar Arkel verhuisd.

Tot 1947 bemaalde deze molen het hoge deel van de polder Hellouw. Daarna was als gevolg van een ruilverkaveling uitmalen op de boezem niet meer mogelijk.

In 1953, 1967 en 1994 heeft de molen restauraties ondergaan. Bij die van 1967 maakte men de molen weer draaivaardig, waarna er inderdaad weer geregeld is gedraaid. In 1994 kreeg de molen een maalcircuit, zodat het scheprad weer kon functioneren.

In het late najaar van 2019 stelde men vast dat de antieke Potroede grondig moest worden nagekeken en werd de molen stilgezet. 2 april 2020 werd die roede gestreken om elders te worden gerestaureerd. Eind juli volgden de buitenroede (die niet terugkeerde) en ook de bovenas. Die laatste moest dringend opnieuw worden afgedraaid (zie ook 'Trivia'). In de tussentijd vernieuwde de molenmaker de windpeluw.

25 september 2020 werden as en vervolgens roeden gestoken en kort daarna was alles weer maalvaardig. De molen is inmiddels ook in een iets soberder kleurstelling geschilderd (o.m. windpeluw zwart in plaats van wit).

aanvullingen

unieke eigenschap

Tezamen met de Achterste of Laaglandse molen de enig overgebleven wipmolen van Gelderland.

literatuur

Jan Knegt, De molens van Hellouw: de laatste wipmolens van Gelderland, in: Molenwereld 7/8 (2003), pp. 226 - 230.

trivia

De hals van de bovenas kende tot 2020 diepe groeven, dit als gevolg van het op last van de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog geleverde verkeerde smeervet: de bovenas liep als gevolg warm en raakte beschadigd. De reden: er moest gemalen worden om te voorkomen dat Duits luchtafweergeschut, opgesteld in de polder, onder water zou komen te staan. De molenaar wilde hieraan uiteraard niet meewerken, had daarom zijn voorraad reuzel begraven en beweerde niet hard te kunnen malen, omdat hij geen goed vet had. Een fraai staaltje 'burgerlijke ongehoorzaamheid', in dit geval wel met littekens voor de molen.
(Zoals verderop te lezen, heeft men dit probleem in 2020 opgelost door de bovenas te strijken en opnieuw af te draaien).

foto's

foto's