Molen Poldermolen Oudegein, Nieuwegein

Nieuwegein, Utrecht
b

korte karakteristiek

naam
Poldermolen Oudegein
modeltype
Wipmolen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
2003 / 2006
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming
Waterververser park Nieuwegein, naar keuze uitmalend of in circuit
adres
Geinoord 10
3432 PE Nieuwegein
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Poldermolen Oudegein via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
12344
oude dbnr.
B1248
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 12344 Poldermolen Oudegein (Nieuwegein)
Frank van der Lecq (1-5-2016)

locatie

plaats
Nieuwegein
plaatsaanduiding
gemeente
Nieuwegein, Utrecht
kadastrale aanduiding
Gemeente Vreeswijk, sectie A, nr. 1849
geo positie
X: 134032, Y: 448164
N: 52.02143, O: 5.08172
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
Beperkt door omringende begroeiing

contact en bezoek

bezoek/postadres
Geinoord 10
3432 PE Nieuwegein
molenaar
Frank van der Lecq / Ton van der Heiden / Heiko Prak
telefoon
030-2367474 (FvdL), 06-44678638 (HP)
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
ja
op afspraak
ja
openingstijden
toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
woensdag en zondag

constructie

modeltype
Wipmolen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ondertoren gedekt met riet; aan schepradzijde deels met hout
kap
Bovenhuis gedekt met houten delen; kap gedekt met gepotdekselde delen; geheel geteerd.
inrichting

Halfopen ijzeren scheprad (Ø 4,72 m., breed 0,305 m.) buiten de molen.

versieringen

Eenvoudige makelaar in de vorm van een windhaan

plaats bediening
grondzeiler
plaats kruiwerk
middenkruier
kruiwerk
Zetelkruiwerk; kruirad
vlucht
24,90 m.
vang
Losse Vlaamse blokvang uit vier stukken; vangbalk met klos; evenaar; kneppel
overbrenging

Bovenwiel 50 kammen, steek 15,2 cm.
Bovenschijfloop 21 staven
Onderschijfloop 17 staven
Onderwiel 64 kammen, steek 18,5 cm.
Overbrengingsverhouding 1,58 :  1

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 210 binnen 2006 2006 binnen aanw. 24,90
Straathof ✉︎ 209 buiten 2006 2006 buiten aanw. 25,00
Pot ✉︎ 1914 binnen 1901 1902? binnen 1988 24,00
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 1029 1876 aanw. 05,14
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming
Waterververser park Nieuwegein, naar keuze uitmalend of in circuit
molenmaker
?? (1666/67) Fa. Verbij, Hoogmade (2003/2004)
omwentelingen
geschiedenis

De Poldermolen Oudegein is in 1666/1667 gebouwd als vervanger van een molen uit 1627 op dezelfde plaats. De nieuwe molen ging de polders Oudegein en De Wiers beneden de Vaart bemalen die toen werden gecombineerd (met in totaal, naar latere maatstaven gemeten, een oppervlakte van 210 hectare).

In 1935 kreeg het scheprad een Ericsson-installatie, waardoor dit ook elektrisch kon worden aangedreven. Gebruik van de windkracht bleef evenwel ook mogelijk.
Maar vanaf 1945 werd alleen de elektromotor nog gebruikt en in 1955 was ook dit afgelopen, nadat elders een nieuw gemaal was gebouwd. De molen werd grotendeels ontdaan van het binnenwerk en bleef aldus uitsluitend monument.
In de loop van de tijd ging deze molen, onder invloed van opkomend vrijwillig molenaarschap, weer draaien. W. Star, schoonzoon van H. de Jong, de laatste beroepsmolenaar hier, zorgde daarvoor.

In de jaren '70 en '80 raakte deze molen steeds sterker ingesloten door de bebouwing van het sterk groeiende Nieuwegein. Intussen ging het met de molen zelf steeds minder goed: in 1982 stelde men vast dat het bovenhuis inmiddels te slecht was geworden om nog verantwoord te kunnen draaien.
Een nieuw bovenhuis was in 1983 klaar, maar de onderdelen lagen vervolgens jarenlang in de werkplaats van molenmaker Verbij in opslag. De reden: men werd het niet eens over de nieuwe plaats van deze molen. Pogingen om de molen buiten het sterk verstedelijkte grondgebied van Nieuwegein te verplaatsen liepen op niets uit: de gemeente wilde de molen binnen haar eigen grenzen behouden. Ondertussen had men, eveneens uit veiligheidsoverwegingen, in december 1988 de roeden gestreken.

In 2003 keerde het tij: op een dieplader verhuisde de ondertoren naar een nieuwe plek nabij kinderboerderij IJsselstee. Het was de bedoeling dat de molen water ging rondmalen in het Park Oudegein. Daarom staat hij in een kuil in plaats van op boezempeil en zit het scheprad aan de achterkant in plaats van de zijkant.
In 2006 kon molenmakerij Verbij dan eindelijk het allang klaarliggende bovenhuis aanbrengen en de molen daarna verder draaivaardig maken. Maalvaardig was hij nog niet. Wel werd hij zo nu en dan weer in beweging gebracht.

In 2007 werd bij de molen brand gesticht. Door snel ingrijpen van de brandweer bleef de schade beperkt tot het riet van de ondertoren. Goed nieuws was dat schilder John van Schaik de molen in 2015 zijn oorspronkelijke kleuren teruggaf.

Ook in 2015 nam een werkgroep het initiatief om de molen nu echt een functie te geven. De gemeenteraad van Nieuwegein stemde in juni 2016 hiermee in. Bedoeling was, de molen in te schakelen om de waterkwaliteit in het Park Oudegein te helpen verbeteren. Hiertoe werd onder meer het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden bij het project betrokken.
In samenwerking met dat hoogheemraadschap en de gemeente kwamen er nieuwe waterlopen, kreeg de molen een scheprad en plaatste men een automatisch gemaal naast de molen. Op 24 september 2021 werd de maalvaardige molen feestelijk geopend. Hij kan uit- en rondmalen en draagt zo bij tot de waterhuishouding van het Park Oudegein. Opmerkelijk: de opleider onder het scheprad kan zo nodig worden versteld.

Even dreigde deze molen meegetrokken te worden in de problemen rond vele roeden in de provincie Utrecht maar na nader onderzoek bleken de roeden van deze molen voldoende betrouwbaar en mocht men blijven draaien en malen.


aanvullingen

toelichting naam

De molen draagt in de praktijk nogal veel verschillende namen, waaronder 'Oudegeinse molen'. Na overleg met de beheerder 'Het Utrechts Landschap' is besloten de molen 'Poldermolen Oudegein' te noemen (2016).

unieke eigenschap

Met de Kortrijkse molen te Breukelen heeft deze molen een opmerkelijk constructie m.b.t. de vangbalk gemeen: die rust in gelichte toestand op een klos, maar wordt desondanks bediend door een evenaar. Om te kunnen vangen dient de molenaar de vangbalk met behulp van de kneppel van de klos te schuiven.

literatuur

Tijdschrift 'Oud Utrecht', juni 2007, p.62 e.v.

foto's

foto's