Molen Waterloosmolen, Rijpwetering

Rijpwetering, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Waterloosmolen
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Waterloospolder, thans op vrijwillige basis; woning

adres
Achterdijk 11
2375 XJ Rijpwetering
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Waterloosmolen via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
01809
oude dbnr.
B1096
Meest recente aanpassing
media-bestand
Molen 01809 Waterloosmolen (Rijpwetering)
Piet Glasbergen (17-2-2016)

locatie

plaats
Rijpwetering
plaatsaanduiding
gemeente
Kaag en Braassem, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Alkemade, sectie E, nr. 878
geo positie
X: 99610, Y: 468272
N: 52.19978, O: 4.57699
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Zeer groot; fraai gelegen nabij open water

contact en bezoek

bezoek/postadres
Achterdijk 11
2375 XJ Rijpwetering
molenaar
Hugo Witteman
telefoon
06-30981822
e-mail

website
social media
open voor publiek
nee
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Grenen achtkant, gedekt met riet, op hoge gemetselde voet
kap
Gedekt met riet
inrichting

IJzeren scheprad in de molen, Ø 5,41m.; breedte 0,35 m.
Woning in de molen

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met de opschriften 'Anno 1857' en helemaal onderaan in een cartouche 'WL'

Op de veldmuren staan op O, ZO en W drie gewitte kruisen. Eén ervan moet zeer oud zijn; de andere twee zijn in de 20ste eeuw aangebracht door molenaar Jaap Hoogenboom.

Op één van de veldmuren is een plaquette aangebracht ter herinnering aan Anton Bicker Caarten: molenvriend, oprichter van de Rijnlandse Molenstichting en schrijver van een boekje over deze molen (zie de Literatuuropgave).

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 42 houten rollen. Kruirad.
vlucht
22,60 / 22,70 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel.
overbrenging

Bovenwiel 49 kammen
Bovenschijfloop 28 staven, steek 15,3 cm.
Onderschijfloop 23 staven
Onderwiel 83 kammen, steek 14,6 cm.
Overbrengingsverhouding 2,06 : 1

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 110 buiten 1996 1996 buiten aanw. 22,70
Straathof ✉︎ 111 binnen 1996 1996 binnen aanw. 22,60
Pot ✉︎ 1081 binnen 1878 1878 binnen 1996 22,50
Pot ✉︎ 753 buiten 1872 1872 buiten 1996 22,50
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Sterkman & Zn, wed. A. ✉︎ 188 1862 1862 aanw. 04,86
wateras
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Sterkman & Zn, wed. A. ✉︎ 125 1861 1861? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Waterloospolder, thans op vrijwillige basis; woning

molenmaker
J. Timmers II, Oude Wetering (1857) Fa. Verbij, Hoogmade (1995/97)
omwentelingen
eigendomshistorie

In 1965 kocht de Rijnlandse Molenstichting de molen van de Waterloospolder; deze was vanaf 1857 eigenaar geweest, ook van beide voorgangers.

geschiedenis

In 1634 kwamen ingelanden van zeven poldertjes in het gebied tussen de Zevenhuizervaart, het Zweiland, het Spijkerboor, de Zever en de Waterloos (de verbinding tussen de Koppoel en de Kleipoel) met elkaar overeen om hun poldertjes te verenigen tot één polder. Dit ging niet zonder slag of stoot: er waren ook tegenstanders. Op 1 maart 1636 werd een definitief besluit genomen. De Waterloospolder werd vroeger ook wel 'Zevenhuizerpolder' genoemd, naar het gehucht vlakbij de molen.

De huidige Waterloosmolen werd in 1857 gebouwd, nadat zijn voorganger, ook een achtkante molen, op 25 juni 1857 was verbrand. Die molen had op zijn beurt in 1775 een wipmolen vervangen, welke in januari van dat jaar bij storm zwaar beschadigd was en werd vervolgens niet meer hersteld. Die wipmolen moet gedateerd hebben van de stichting van de polder, dus uit 1636 of vlak daarna.

Jacob 'Jaap' Hoogenboom werd tot molenaar benoemd op 15 mei 1915 en overleed op 26 oktober 1965. In 1958 was een elektrisch gemaal gebouwd, maar Hoogenboom maalde nog graag en vaak op windkracht. Na zijn overlijden werd de molen nog regelmatig bemalen door zijn oudste kleinzoon Leo 'Leen' Witteman (die later de Nekkermolen te Purmerend zou bewonen en bemalen); later nam zijn jongere broer Cok Witteman dit over. Inmiddels bewoont en bemaalt diens zoon Hugo de molen.

In de jaren '70 van de 20ste eeuw openbaarden zich bij deze molen steeds meer problemen met de watertoevoer en de onderbouw. Er werd nog wel op vrijwillige basis gedraaid, maar het scheprad stond inmiddels nagenoeg droog. Eind jaren '80 werd de molen vanwege de slechte staat stilgezet en stond vervolgens met kale roeden en een afgezaagde lange spruit te wachten op betere tijden.

Na jarenlange stilstand volgde in 1995/97 een zeer ingrijpende restauratie, waarbij met name veel waterbouwkundig werk werd verzet: fundering, waterlopen, scheprad en onderwiel werden nagenoeg geheel vernieuwd. De restauratie was ook grensverleggend voor de molenbouw, omdat hier niet werd overgegaan tot vervijzeling, maar het scheprad, zij het sterk verdiept en ook versmald, gehandhaafd bleef. De molen kan sinds deze grote ingreep weer volop water geven.
Bij deze restauratie bleek ook, dat voor de bouw van dit achtkant én van zijn voorganger, gebruik gemaakt is van de fundering van de (in 1775 vervangen) wipmolen: één van de vier vroegere buitenmuren dient voor de huidige molen als binnenkrimpmuur!

Molenaars van deze molen
:
Pieter van der Kerkhof (1855 - 1872, was dus ook al molenaar op de voorganger)
Tinus van Kins (1872 - 1915)
Jacob Hoogenboom (1915 - 1965)

 

aanvullingen

toelichting naam

De molen is vernoemd naar de polder die hij kan bemalen.

literatuur

A. Bicker Caarten. In Holland staat een molen. (Leiden 1960)
Jan Hofstra, 'De Waterloosmolen', in: Molenwereld (1998) 56 - 63
Andries Veloo, 'Cok Witteman en de Waterloosmolen', in: Molenwereld 127 (2009) 253 - 256

trivia

Blijkens een aantekening van roedenfabrikant Straathof te Rijpwetering zijn de nieuwe roeden in 1996 over het ijs naar de molen vervoerd. Hemelsbreed is het inderdaad veel dichterbij en scheelt het een lastige rit over de smalle en bochtige Achterdijk!

foto's

foto's