Molen De Geestmolen, Rijnsaterwoude

Rijnsaterwoude, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
De Geestmolen
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
1964
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Grote Heilige Geestpolder, thans op vrijwillige basis

adres
Heiligegeestlaan 6
2465 AX Rijnsaterwoude
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Geestmolen via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
01003
oude dbnr.
B1088
Meest recente aanpassing
| Molenaar
media-bestand
Molen 01003 De Geestmolen (Rijnsaterwoude)
Piet Glasbergen (22-3-2017)

locatie

plaats
Rijnsaterwoude
plaatsaanduiding
gemeente
Kaag en Braassem, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Rijnsaterwoude, sectie A, nr. 1742
geo positie
X: 105306, Y: 469096
N: 52.20773, O: 4.66018
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Bijzonder groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Heiligegeestlaan 6
2465 AX Rijnsaterwoude
molenaar
Patrick Huigsloot
telefoon
e-mail

website
social media
open voor publiek
nee
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Grenen achtkant, gedekt met riet, op gemetselde onderbouw van 2,00 m.
kap
Gedekt met riet
inrichting

Stalen vijzel Ø 1,40 m.
Woning in de molen

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met de jaartallen "1708" en "1833".

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 48 houten rollen. Kruirad.
vlucht
29,15 / 29,25 m.
vang
Vlaamse vang; 5 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel; pal..
overbrenging

Bovenwiel 68 kammen
Bovenschijfloop 35 staven, steek 13,5 cm.
Onderwiel 41 kammen
Vijzelwiel 35 kammen, steek 15,4 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 2,28

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 58 buiten 1991 1991 buiten aanw. 29,25
Straathof ✉︎ 57 binnen 1991 1991 binnen aanw. 29,15
Schuitema ✉︎ g.n. buiten 1964 1964 buiten 1991 28,80
Schuitema ✉︎ g.n. binnen 1964 1964 binnen 1991 28,80
Pot (?) ✉︎ ? buiten ? 1958 buiten 1960 29,00
Pot ✉︎ 970 binnen 1876 1876 binnen 1960 28,75
Pot ✉︎ ? buiten 1877 1876 buiten 1958 29,00
wiekverbeteringen

In 1933 kreeg deze molen op beide roeden het systeem Dekker (met zeilen).
In 1952 werden de zeilen vervangen door zelfzwichting met dwarskleppen (zonder doorboorde as).
In 1964, bij de restauratie na de asbreuk van 1960, werd weer Oud-Hollandse ophekking aangebracht.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 1122, De Prins van Oranje
De Prins van Oranje
✉︎ 1122 1877 1963 aanw. 04,90
De Prins van Oranje ✉︎ 441 1867 1867? 1960
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Grote Heilige Geestpolder, thans op vrijwillige basis

molenmaker
Jacob van Heijningen, Oude Wetering (1707) W. Timmers, Oude Wetering (1833) P. van Beek, Rijnsaterwoude (1964)
omwentelingen
geschiedenis

Deze molen maalde voor het eerst op 9 januari 1708 voor de droogmaking van de Grote Heilige Geestpolder. Gedurende dit proces werd de molen geholpen door een kleinere molen en de vroegere plasmolen. Deze laatste werd na het droogvallen van het meer in 1709 afgebroken.

In 1833 werd de kap geheel vernieuwd; het jaar '1833' op de baard heeft voor het misverstand gezorgd, dat de molen uit dat jaar zou dateren.

De molen werd in 1933 uitgerust met Dekkerwieken. Dit systeem werkte op zich prima, maar de zeilslag, toch al een bekend nadeel van het Dekkersysteem, was hier enorm: de molen versleet (letterlijk!) zo'n vier stel zeilen per jaar. In 1952 werden de zeilen daarom vervangen door zelfzwichting (met een lier, zónder doorboorde as).
Dit systeem bleek te zwaar: op 9 januari 1958 brak tijdens het malen de buitenroede, maar deze kon snel worden vervangen door een exemplaar dat bij de Overwaard te Kinderdijk op reserve lag.
Op 28 januari 1960 ging het écht mis: de windpeluw begaf het tijdens het malen en als gevolg sloeg het wiekenkruis tegen de grond. Asbreuk en een grote ravage waren het gevolg.
De polder, naar eigen zeggen de investeringen van 1952 en 1958 nog niet te boven, liet direct daarna een elektromotor op de vijzel installeren (waarvoor onder meer een dure stroomkabel van ƒ 10.000,-- nodig was...). Het lijkt er meer op, dat men het vertrouwen in de windbemaling kwijt was en voor iets anders koos. Hoe dan ook: als windmaalwerktuig was de molen definitief buiten bedrijf.

In 1963 werd de molen aan een particulier verkocht, met de plicht de molen als monument te herstellen. De onderin de molen aanwezige bemalingsinstallatie en de waterlopen bleven daarbij eigendom van de polder.
Die particulier, zoon van de Spaanse ambassadeur in Nederland, hield zich aan de verplichting: eind 1963 werden een tweedehands as (afkomstig van De Klomp te Zeist) gestoken; begin 1964 volgden twee nieuwe gelaste roeden, waarmee de molen uitwendig weer compleet was. Sporadisch werd de molen sindsdien aan het draaien gebracht.

Na 1964 is de molen nog diverse malen in andere particuliere handen overgegaan. Adrie Kyvon, beter bekend als André van Duin, was vermoedelijk de bekendste eigenaar/bewoner.
Begin jaren '90, toen de familie Van Noorle Jansen eigenaar was, werd een forse restauratie uitgevoerd, waarbij onder meer nieuwe roeden werden gestoken en de molen voor het eerst in ruim dertig jaar ook weer maalvaardig werd gemaakt. Later werd de molen opnieuw verkocht.

In 2018 was de molen enige tijd niet maalvaardig vanwege problemen met het vijzelwiel. In november 2018 is dit wiel opnieuw afgehangen en ook het dek van de achterwaterloop vernieuwd, waarmee deze molen weer in staat was, zijn werk te doen.

Molenaars op deze molen:
Cornelis Mateusz. (1708 - 1718)
Sijmon Gerritsz. Schoenmaker (1718 - 1743)
Steven van Beijeren (1743 - 1747)
Abram Oskam (1747 - 1751)
Jan Olphertsz. Weltwel (1751 - 1762)
Jan Pietersz. Cozijn (1763 - 1772)
Cornelis Jacobs. Bontje (1773 - 1804)
Weduwe Bontje (1804 - 1817)
Arie van Staveren (1818 - 1844)
Jan van Gent (1844 - 1869)
Willem van Gent, zoon van JvG (1869 - 1872)
Leendert Verhaar (1872 - 1881)
Weduwe Verhaar (1881 - 1884)
'Dove' Dirk Kraan (1885 - 1924)
Piet Kraan, zoon van Dirk (1925 - 1960).

 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen wordt vernoemd naar de polder die hij kan bemalen.

literatuur

Jan Lunenburg, De Grote Heilige Geestpolder, in: Jaarboekje Rijnlandse Molenstichting 1986, pp. 23-34.

foto's

foto's