Molen Kerkpoortsmolen, Harlingen/ Harns

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1606

verdwenen

1786

afgebroken

afkomstig van

Harlingen/ Harns (De olde mollen)

geschiedenis

De molen bij de Kerkpoort is hier na de derde stadsuitbreiding in 1597 opgericht. Waarschijnlijk is de molen voor Jacob Seerps (overleden 1605) in of voor 1604 verplaatst van de Spekmarkt naar deze positie. Zijn weduwe Bauck gaat namelijk in 1606 een lening aan met de molen bij de Kerkpoort als onderpand. Het is echter niet helemaal uit te sluiten dat die oude molen niet verplaatst is, maar afgebroken en dat in of voor 1606 een geheel (of grotendeels) nieuwe molen is opgericht. Omdat er sprake was van dezelfde eigenaar(s) kan dan in ieder geval wel organisatorisch gesproken worden over een voorganger-opvolger paar.

Tot zeker 1615 was Bauck mede-eigenaar van de molen, maar in 1621 werden alleen nog haar en Jacob's zonen Sierck en Seerp als eigenaar genoemd. In 1629 kochten Seerp en zijn vrouw Grietie Hendrickx de andere helft van de molen, opmerkelijk genoeg niet van Sierck, maar van de zusters Syts en Tyets Tiallings.

In 1656, 1660 en 1672 werd Jan Egberts genoemd als molenaar.

Vanaf in ieder geval 1675 is er lange tijd sprake van vele kleine aandeelhouders in de molen, tot zo weinig als 1/30 aandeel. Bunskoeke heeft er vele van achterhaald. Een belangrijke figuur in die tijd is Pijter Sjoerds Ardenbergh die hier van in ieder geval 1684 tot 1719 molenaar was. Zijn zoon Sjoerd verwerft uiteindelijk het eigendom van de helft van de molen. Dit blijkt als Sjoerd in 1746 die helft verkoopt aan molenaar Allert Geerts en zijn vrouw Sijtske Tjallings. Uit de akte blijkt tevens dat Jan Rienks op dat moment de eigenaar is van de andere molenhelft.

Eeke Idses koopt in 1751 de molenhelft van Jan Rienks c.s. In 1755 verkoopt Allert, inmiddels weduwnaar, de andere helft van de molen aan Eeke en aan koopman Reiner Pijters. Reiner verkrijgt via niaar in 1758 ook het kwart van Eeke, maar de andere molenhelft verkoopt Eeke in dat jaar aan Frans Johannes Bensonides en zijn vrouw Trijntje van der Hout. Reiner verkocht zijn molenhelft nog in 1758 door aan Dirk Haijes en zijn vrouw Elske Bruins. In 1769 kochten Dirk en Elske de andere molenhelft van Frans en werden daarmee eigenaar van de hele molen.

In 1781 verkocht Dirk, inmiddels weduwnaar, de molen aan Bauke Ates, (Dirks?) molenaarsknecht. Bauke redde het niet. Op 12 mei 1786 verzochten de gezamenlijke Harlingse korenmolenaars om 1 van de 4 korenmolens te mogen amoveren. Blijkbaar kwam de Kerkpoortsmolen niet aan de vereiste minimum opbrengst voor de belasting op het gemaal, zodat Lambertus Piersen op last van Gedeputeerde Staten op 8 juni 1786 de molen voor de provincie kocht. Nog hetzelfde jaar werden de molen en het bijbehorende opzichtershuisje afgebroken.

Bronnen:
Molens in en om Harlingen een rijke historie, door Tj. Severein, 1990.
molens, mensen, bedrijven; overzicht van vijf eeuwen Harlinger bedrijfsmolens op windkracht, drs. D.M. Bunskoeke, Beilen, 2016.

-----

Deze molen staat aangegeven op de kaart van Jacobus Laurentij (Lous) en Robbertus de Baudouz uit 1610, evenals op de plattegrond van J. Blaeu uit 1649. Hij stond op de Zuyder Dwinger, bij het Taen Huys, nabij de Sneeker Poort.