Deze watermolen kan bogen op een lange historie, al is daaruit nog niet zo veel bekend. In 1381 wordt de molen te Swalmen in een koopakte genoemd. Het gebouw, opgetrokken in rode tichelsteen, was in 1856 eigendom van de rijksgraaf C.H. von Hoensbroeck, die te Furnich in Pruissen woonde. Voor het drijven van de graanmolen diende een rad van 5,16 meter in diameter en 97 centimeter breed. De oliemolen draaide op een iets kleiner waterrad, dat een diameter had van 4,46 meter bij een breedte van de schoepen van drieëntachtig centimeter.
nog waarneembaar
Molen 00206 Molen op de Swalm / St. Lambertus (Swalmen)
Foto: T. Slings, opn 18-04-2013
Molen 00206 Molen op de Swalm / St. Lambertus (Swalmen)
Swalmenaar Henk Lutgens is van plan de watermolen in zijn woonplaats in oude glorie te herstellen. Hij staat op het punt samen met nog enkele anderen een stichting in het leven te roepen die zich gaat inzetten voor de restauratie van de grafelijke graanmolen St. Lambertus'. De opknapbeurt gaat zeken een miljoen gulden kosten.
Tot 1944 was de watermolen in bedrijf. In het laatste oorlogsjaar maakte een granaat daar een einde aan. Na de oorlog werden in het molengebouw, vlakbij het nieuwe gemeentehuis, vier appartementen ingericht. Een situatie die tot op de dag van vandaag voortduurt. De uit 1786 daterende watermolen van Swalmen was en is nog steeds eigendom van de gravin van kasteel Hillenraad.
Lutgens: "De plannen zijn nog pril. Maar we gaan ervoor. We denken een periode van tien à vijftien jaar nodig te hebben om ons doel te bereiken. Een eerste stap is natuurlijk toestemming krijgen van de gravin. In ons eerste contact heeft ze ons plan niet afgewezen. Wel heeft ze aangegeven dat natuurlijk gedacht moet worden aan de bewoners van de appartementen in de watermolen."
Volgens Lutgens, die een molenaarscursus volgt, zal de stichting zeker rekening houden met de bewoners van de molen. "Maar zover zijn we op dit moment natuurlijk nog niet. Het enige dat we tot nu toe gedaan hebben, is polsen of er voldoende draagkracht is in Swalmen. We zijn ervan overtuigd dat velen de molen terug willen. Het zou bovendien een belangrijke toeristische trekpleister voor Swalmen kunnen worden."
Zodra de restauratiestichting een feit is, kan volgens Lutgens met Monumentenzorg worden gepraat over de aanpak van de restauratie en toekenning van eventuele subsidies. "Hoeveel geld nodig zal zijn, durf ik niet te voorspellen. In elk geval meer dan een miljoen. Het bedrag is sterk afhankelijk van de aanpak van de restauratie. Ook is nu nog niet duidelijk of bijvoorbeeld het binnen-maalwerk van een andere molen gebruikt kan worden. De keuze tussen een houten of een metalen waterrad maakt natuurlijk ook verschil."
Bij de restauratie zou bovendien gekozen kunnen worden voor het herstel van beide raderen. De Swalmense watermolen had immers begin vorige eeuw nog twee raderen: één om de graanmolen aan te drijven, de andere om de oliemolen te laten draaien. Overigens telde Swalmen vóór 1786 twee watermolens. Beide maakten toen plaats voor het huidige molengebouw.
